Οι χώρες εμπλέκονται στο διεθνές εμπόριο για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, γιατί διαφέρουν μεταξύ τους. Τα έθνη, όπως και οι ιδιώτες, μπορούν να ωφεληθούν από τις διαφορές τους, αν η κάθε χώρα εξειδικεύεται στις δραστηριότητες στις οποίες είναι σχετικά αποτελεσματική. Ο δεύτερος λόγος είναι προκειμένου να επιτύχουν οικονομίες κλίμακος. Αν κάθε χώρα παράγει ένα περιορισμένο αριθμό αγαθών και υπηρεσιών, μπορεί να παράγει κάθε ένα από αυτά τα αγαθά και υπηρεσίες σε μεγαλύτερη κλίμακα, και έτσι ενδεχομένως πιο αποτελεσματικά, παρά αν προσπαθούσε να παράγει τα πάντα.
Στον πραγματικό κόσμο, η διάρθρωση του διεθνούς εμπορίου αντανακλά την αλληλεπίδραση και των δύο αυτών κινήτρων.
Ωστόσο, σαν ένα πρώτο βήμα, θα επικεντρωθούμε αρχικά σε θεωρητικά υποδείγματα στα οποία δεν υπάρχουν οικονομίες κλίμακος, παρά μόνο διαφορές στην τεχνολογία της παραγωγής μεταξύ των χωρών. Θα συζητήσουμε υποδείγματα τα οποία θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πως αυτές οι διαφορές μεταξύ των χωρών προωθούν το εμπόριο μεταξύ τους, και πως αυτό το εμπόριο είναι αμοιβαία επωφελές. Η βασική ιδέα σε αυτή την ανάλυση είναι η έννοια του συγκριτικού πλεονεκτήματος, μία από τις πιο βασικές έννοιες στη διεθνή οικονομική.
Σε αυτή τη διάλεξη ξεκινούμε με μία βασική εισαγωγή στις έννοιες του απόλυτου και του συγκριτικού πλεονεκτήματος, και κατόπιν προχωρούμε στην ανάλυση ενός συγκεκριμένου υποδείγματος, του διάσημου υποδείγματος του Ricardo, που δείχνει πως το συγκριτικό πλεονέκτημα καθορίζει τη διάρθρωση και τα οφέλη του διεθνούς εμπορίου.
O David Ricardo θεωρείται ως ο δεύτερος σπουδαιότερος κλασσικός οικονομολόγος, μετά τον Adam Smith. Ασχολήθηκε με τα οικονομικά μετά από μία επιτυχημένη σταδιοδρομία ως χρηματιστής, και αργότερα μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου. Θεωρείται ως o πατέρας της σύγχρονης θεωρίας του διεθνούς εμπορίου, μέσω της εισαγωγής της ιδέας του συγκριτικού πλεονεκτήματος.
Τόσο ο Adam Smith όσο και ο David Ricardo αντιπαρατέθηκαν ιδεολογικά στον μερκαντιλισμό, υποστηρίζοντας τα πλεονεκτήματα του ελευθέρου εμπορίου. Ο Ricardo απέδειξε, επεκτείνοντας τις ιδέες του Smith, ότι το ελεύθερο διεθνές εμπόριο είναι ωφέλιμο ακόμη και όταν μία χώρα έχει απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή όλων των αγαθών. Αρκεί κάθε χώρα να επικεντρωθεί στην παραγωγή των αγαθών στα οποία έχει συγκριτικό πλεονέκτημα.
Το συγκριτικό πλεονέκτημα ορίστηκε από τον Ricardo ως η μεγαλύτερη σχετική παραγωγικότητα της εργασίας μιας χώρας στην παραγωγή ενός αγαθού, σε σχέση με τα υπόλοιπα αγαθά.
Προκειμένου να επιχειρηματολογήσει για τα πλεονεκτήματα του διεθνούς εμπορίου ο Ricardo χρησιμοποίησε ένα απλό οικονομικό υπόδειγμα, δύο χωρών και δύο αγαθών. Ήταν ο πρώτος ίσως οικονομολόγος που στηρίχθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε απλουστευμένα αλλά εσωτερικά συνεπή υποδείγματα για να καταλήξει σε συμπεράσματα για τον πραγματικό κόσμο.
Ο Ricardo υπέθεσε στο υπόδειγμά του ότι υπάρχουν μόνο δύο αγαθά: κρασί και υφάσματα, και δύο χώρες, η Πορτογαλία και η Αγγλία. Επιπλέον, υπέθεσε ότι, λόγω καλύτερου κλίματος, η Πορτογαλία είχε απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή και των δύο αγαθών, με την έννοια ότι στην Πορτογαλία, απαιτείτο λιγότερη εργασία από ό,τι στην Αγγλία για την παραγωγή τόσο του κρασιού όσο και των υφασμάτων.
Από την άλλη o Ricardo υπέθεσε ότι η Αγγλία, παρά το γεγονός ότι ήταν σε απόλυτους όρους λιγότερο παραγωγική και στους δύο κλάδους, ήταν συγκριτικά χειρότερη στην παραγωγή κρασιού. Με αυτή την υπόθεση, ο Ricardo επιχειρηματολόγησε ότι ότι η Αγγλία είχε συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή υφασμάτων και ότι θα την συνέφερε να παράγει υφάσματα και να τα εξάγει στην Πορτογαλία και να εισάγει από αυτήν κρασί. Αντιστοίχως, η Πορτογαλία είχε συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή κρασιού, και θα την συνέφερε να εισάγει υφάσματα από την Αγγλία και να εξάγει σε αυτήν κρασί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τη θεωρία του απολυτου πλεονεκτήματος του Adam Smith, και τα δύο προϊόντα θα έπρεπε να παράγονται στην Πορτογαλία. O Ricardo απέδειξε ότι σημασία δεν έχει το απόλυτο αλλά το συγκριτικό πλεονέκτημα.
Οι προβλέψεις του υποδείγματος του Ricardo συνίστανται στα εξής:
1. Με τη συμμετοχή τους στο διεθνές εμπόριο οι διάφορες οικονομίες εξειδικεύονται στην παραγωγή των αγαθών στα οποία έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα. Το συγκριτικό πλεονέκτημα ορίζεται ως η μεγαλύτερη σχετική παραγωγικότητα της εργασίας μιας χώρας στην παραγωγή ενός αγαθού, σε σχέση με τα υπόλοιπα αγαθά.
2. Η εξειδίκευση στην παραγωγή επιτρέπει σε όλες τις χώρες να διευρύνουν τις καταναλωτικές δυνατότητές τους πέραν των παραγωγικών δυνατοτήτων τους, καθώς επικεντρώνουν την παραγωγή τους στον κλάδο στον οποίο έχουν υψηλότερη σχετική παραγωγικότητα της εργασίας. Έτσι, το ελεύθερο εμπόριο οδηγεί σε απόκλιση των παραγωγικών προτύπων των χωρών που μετέχουν σε αυτό, με κάθε χώρα να επικεντρώνεται στον κλάδο στον οποίο έχει συγκριτικό πλεονέκτημα.
3. Η διεύρυνση των καταναλωτικών δυνατοτήτων τους οδηγεί σε αύξηση της ευημερίας όλων των χωρών που συμμετέχουν στο διεθνές εμπόριο.
4. Στο βαθμό που οι προτιμήσεις των καταναλωτών των διαφόρων χωρών δεν έχουν μεγάλες διαφορές, τα καταναλωτικά πρότυπα των χωρών που μετέχουν στο διεθνές εμπόριο συγκλίνουν, καθώς, με ελεύθερο διεθνές εμπόριο, οι καταναλωτές σε όλες τις χώρες αντιμετωπίζουν τις ίδιες σχετικές τιμές των αγαθών και επιλέγουν το ίδιο καταναλωτικό πρότυπο.
5. Οι πραγματικοί μισθοί ισούνται με την παραγωγικότητα της εργασίας. Ωστόσο, οι σχετικοί μισθοί δύο χωρών (όπως και οι σχετικές τιμές) προσδιορίζονται μεταξύ των σχετικών παραγωγικοτήτων στους τομείς που εξειδικεύεται η κάθε χώρα. Αυτό δίνει σε κάθε χώρα ένα πλεονέκτημα κόστους στο τομέα στον οποίο εξειδικεύεται.
6. Το απλό υπόδειγμα του Ricardo προβλέπει ακραία εξειδίκευση, με την έννοια ότι τα περισσότερα αγαθά παράγονται είτε στη μία χώρα, είτε στην άλλη. Αυτό οφείλεται στις υποθέσεις του αναφορικά με την τεχνολογία της παραγωγής. Ωστόσο, ο κανόνας στον πραγματικό κόσμο είναι η σχετική και όχι η απόλυτη εξειδίκευση. Μία γενίκευση της τεχνολογίας της παραγωγής, η οποία να επιτρέπει φθίνουσες αποδόσεις στην απασχόληση, θα αρκούσε για να πάμε από την απόλυτη στη σχετική εξειδίκευση.
Σύνδεσμος στις Διαφάνειες της Διάλεξης
Συμπληρωματικό Υλικό: Ο Μερκαντιλισμός
Διδακτικά Εγχειρίδια
Κεφάλαιο 3 στο Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία
Κεφάλαιο 3 στο Διεθνής Οικονομική: Θεωρία και Πολιτική
Διεθνης Οικονομικη 