Στη διάλεξη αυτή συνεχίζουμε τη διερεύνηση του πως οι οικονομίες κλίμακας δημιουργούν κίνητρα για διεθνή εξειδίκευση και εμπόριο. Επικεντρωνόμαστε σε εσωτερικές οικονομίες κλίμακας, δηλαδή οικονομίες κλίμακας που ανακύπτουν σε επίπεδο επιχείρησης.

Οι εσωτερικές οικονομίες κλίμακας δεν είναι συμβατές με τον τέλειο ανταγωνισμό και οδηγούν σε ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς (μονοπώλια, ολιγοπώλια και μονοπωλιακό ανταγωνισμό).

Παρουσιάζουμε αρχικά ένα υπόδειγμα ενός κλάδου στον οποίο, χωρίς την ύπαρξη διεθνούς εμπορίου, η αρχική διάρθρωση της αγοράς είναι μονοπωλιακή για τις δύο χώρες που υποθέτουμε ότι απαρτίζουν την παγκόσμια οικονομία. Αποδεικνύουμε ότι με την απελευθέρωση του εμπορίου η διάρθρωση του κλάδου αλλάζει και αντί για δύο μονοπώλια έχουμε ένα παγκόσμιο δυοπώλιο. Δεδομένου ότι το δυοπώλιο συνεπάγεται μεγαλύτερη παραγωγή και χαμηλότερα περιθώρια κέρδους από ό,τι το μονοπώλιο, η παγκόσμια ευημερία βελτιώνεται εις βάρος των κερδών των επιχειρήσεων του κλάδου.

Όταν υπάρχουν αύξουσες αποδόσεις κλίμακας και η δυνατότητα ελεύθερης εισόδου επιχειρήσεων στον κλάδο, η διάρθρωση της αγοράς σε κάθε χώρα θα είναι ολιγοπωλιακή. Η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου οδηγεί σε αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων στους ολιγοπωλιακούς κλάδους, με αποτέλεσμα την διεύρυνση της παγκόσμιας παραγωγής και την πτώση της τιμής των προϊόντων τους. Και πάλι το διεθνές εμπόριο προκαλεί βελτίωση της παγκόσμιας ευημερίας.

Κατόπιν εξετάζουμε υποδείγματα μονοπωλιακού ανταγωνισμού. Τα υποδείγματα του μονοπωλιακού ανταγωνισμού είναι απλούστερα από τα υποδείγματα ολιγοπωλίου, διότι δεν απαιτούν στρατηγική αλληλεπίδραση μεταξύ των επιχειρήσεων, όπως συμβαίνει στα ολιγοπώλια. Επιπλέον, έχουν ένα χαρακτηριστικό που είναι εξαιρετικά διαδεδομένο στον πραγματικό κόσμο. Αυτό είναι ότι οι επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα που είναι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό διαφοροποιημένα από τα προϊόντα των ανταγωνιστών τους. Με βάση ένα υπόδειγμα μονοπωλιακού ανταγωνισμού με ομοειδείς επιχειρήσεις, αποδεικνύουμε ότι η διεύρυνση της αγοράς που προκαλεί το διεθνές εμπόριο οδηγεί σε αύξηση της ποικιλίας των προϊόντων (περισσότερες επιχειρήσεις) και σε μείωση της μέσης τιμής των προϊόντων τους.

Σε όλα τα υποδείγματα διεθνούς εμπορίου που αναλύουμε στη διάλεξη αυτή, το διεθνές εμπόριο είναι ενδοκλαδικό και δεν εξαρτάται από κανενός είδους συγκριτικό πλεονέκτημα. Πηγή του εμπορίου είναι οι αύξουσες αποδόσεις κλίμακας που μειώνουν το μέσο κόστος παραγωγής μετά τη διεύρυνση του μεγέθους της αγοράς που προκαλεί το διεθνές εμπόριο. Το διεθνές εμπόριο προκαλεί μεταβολές στη διάρθρωση των ατελώς ανταγωνιστικών αγορών, μετατρέποντάς τις σε περισσότερο ανταγωνιστικές.

Τα υποδείγματα ολιγοπωλίου και μονοπωλιακού ανταγωνισμού εξηγούν το ενδοκλαδικό διεθνές εμπόριο, κάτι που δεν μπορούν να εξηγήσουν τα ανταγωνιστικά υποδείγματα που βασίζονται στη θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος  (βλ. Helpman and Krugman (1985) και Krugman (1990)). Το ενδοκλαδικό εμπόριο αποτελεί σημαντικό μέρος του διεθνούς εμπορίου βιομηχανικών προϊόντων μεταξύ των αναπτυγμένων οικονομιών.

Στη διάλεξη αυτή εξετάζουμε και μία σειρά από άλλα ζητήματα, όπως τις επιπτώσεις των διαφορών στο μέγεθος της αγοράς και στο κόστος παραγωγής μεταξύ των χωρών, τις επιπτώσεις του κόστους του διασυνοριακού εμπορίου αναφορικά με τον προσδιορισμό του επιχειρήσεων που εξάγουν και εκείνων που παράγουν μόνο για την εγχώρια αγορά, καθώς και το αμφιλεγόμενο ζήτημα του dumping.

Σύνδεσμος στις Διαφάνειες της Διάλεξης

Διδακτικά Εγχειρίδια

Κεφάλαιο 9 στο Αλογοσκούφης Γ. Διεθνής Οικονομική και Παγκόσμια Οικονομία

Κεφάλαιο 8 στο Krugman et al, Διεθνής Οικονομική: Θεωρία και Πολιτική